Παρατηρητήριο Δημοκρατίας

To Παρατηρητήριο Δημοκρατίας αποτελεί ερευνητική δομή αφιερωμένη στη συνεχή και συστηματική μελέτη της δημοκρατίας στην Ελλάδα σε συγκριτική προοπτική. Στόχος είναι η επιστημονική μελέτη του δημοκρατικού πολιτεύματος να συνδεθεί με την κατασκευή βαθμιαία σχετικών δεικτών οι οποίοι να διευκολύνουν τη συγκριτική, στο χώρο και τον χρόνο, αξιολόγησή του. Η λειτουργία του Παρατηρητηρίου στηρίζεται στην κινητοποίηση του επιστημονικού δυναμικού της ΕΕΠΕ, στη συνεργασία με τα Τμήματα Πολιτικής Επιστήμης και τα Εργαστήριά τους, καθώς και με ανάλογους φορείς του εξωτερικού (Βρετανικός Οργανισμός «Democratic Audit» – βλ. http://www.democraticaudit.com/ - αλλά και το Democraric Audit of Australia, που υπήρξε πρωτοβουλία του Australian National University – βλ. http://democratic.audit.anu.edu.au/). Μεταξύ άλλων, το Παρατηρητήριο συντάσσει και δημοσιοποιεί περιοδικές εκθέσεις για τη δημοκρατία με γνώμονα συγκεκριμένους άξονες (πχ δικαιώματα και ισότιμη πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων, έμφυλες σχέσεις, αντιπροσωπευτικότητα και εκλογικό σύστημα, κοινωνική λογοδοσία της διακυβέρνησης και των κρατικών μηχανισμών, κοινωνία πολιτών και κοινωνικά κινήματα, λαϊκή συμμετοχή στους θεσμούς, ανεξαρτησία των ΜΜΕ, δημοκρατική κουλτούρα πέρα από το κράτος) και στόχο τον εποικοδομητικό δημόσιο διάλογο, ενώ παράλληλα αναπτύσσει μια μόνιμη ερευνητική υποδομή στην οποία θα μπορούν να εμπλέκονται επιστημονικά επωφελώς νέες/οι συνάδελφοι πολιτικοί επιστήμονες.

 

Ιδρυτικό σκεπτικό του Παρατηρητηρίου Δημοκρατίας

Ο σύγχρονος κόσμος σημαδεύεται από ένα πολιτικό παράδοξο. Από τη μια μεριά, ποτέ άλλοτε μορφές δημοκρατίας δεν γνώρισαν τόσο μεγάλη παγκόσμια εξάπλωση. Από την άλλη, ποτέ άλλοτε, τουλάχιστον από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, δεν καταγράφηκε τόσο μεγάλη δυσανεξία από τη λειτουργία της δημοκρατίας, ακόμα κι εκεί όπου η αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση είναι μακροχρόνια εδραιωμένη. Ο δημόσιος διάλογος επικεντρώνεται πλέον στην ανάδειξη της κρίσης της δημοκρατίας, στο λεγόμενο δημοκρατικό έλλειμμα, ακόμα και στην μετα-δημοκρατική μετάλλαξή της. Η οικονομική κρίση που συγκλονίζει το παγκόσμιο σύστημα από το 2008 και μετά περιπλέκει την κατάσταση αυτή, καθώς σε πολλές κοινωνίες, ιδίως μάλιστα στον ευρωπαϊκό νότο, η οικονομική μετασχηματίστηκε ταχύτατα σε κοινωνική κρίση, ενώ δεν είναι υπερβολικό να υποστηριχθεί πως κινδυνεύει να μετατραπεί και σε κρίση της δημοκρατίας. Είναι εμφανές ότι η αναζήτηση λύσεων δεν μπορεί παρά να βασιστεί στην επαρκή αποτύπωση και την εις βάθος αποτίμηση της κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει οι δημοκρατίες μας. Η ανάγκη ενός οργανωμένου, συστηματικού και αξιόπιστου «Δημοκρατικού Ελέγχου», ενός σφαιρικού, ευαίσθητου και αμερόληπτου παρατηρητηρίου των δημοκρατικών θεσμών και πρακτικών, είναι επιτακτική για τον ελληνικό χώρο. Στον ελληνικό χώρο, η ΕΕΠΕ είναι ο μόνος ίσως επιστημονικός/ερευνητικός θεσμός που διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία και το απαιτούμενο κύρος για να φέρει εις πέρας την ανάπτυξη και εδραίωση μιας πρωτοβουλίας αυτού του είδους. Μέσω της δικτύωσης με αντίστοιχες πρωτοβουλίες στον διεθνή χώρο και τη συγκέντρωση και επεξεργασία πληροφοριών από διεθνείς οργανισμούς που παρακολουθούν επιμέρους πλευρές της λειτουργίας των θεσμών (Διεθνής Αμνηστία, Διεθνής Διαφάνεια, Συμβούλιο της Ευρώπης, κ.λπ.), έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί τα απαραίτητα κριτήρια και τους προσφορότερους δείκτες για μια ουσιαστική διερεύνηση της ευρωστίας και των αδυναμιών της ελληνικής δημοκρατίας, σε μια εποχή που πολλοί ταυτίζουν με το κλείσιμο του μεταπολιτευτικού κύκλου.